“Duisternis kan geen duisternis verdrijven, enkel het licht is daartoe in staat.” Martin Luther King

Het is een grijze, druilerige herfstdag. Omdat de energieprijzen de pan uitswingen staat de verwarming een flink stuk lager. De koude en somberheid kruipen in mijn lijf. Ik neem een zakdoekje uit mijn dikke wollen vest en snuif eraan. Waarom? Wel dit zielig vodje bevat een heerlijk aroma dat vermoedelijk een effect zal uitoefenen op mijn donkere gemoed.

Mijn onstilbare geurhonger – ik betrap mezelf erop dat ik de laatste tijd als een soort van verslaafde heel der dagen aan zakdoeken met eigenbereide aroma’s loopt te snuffelen – heeft te maken met mijn hernieuwde interesse voor de impact van geur op onze psyche. Het laatste boek dat ik in deze context las raadde me aan om bijvoorbeeld aan de geur van bergamot te ruiken wanneer ik overvallen zou worden door een gevoel van somberheid dat geassocieerd kan worden met lichtgebrek. Deze dag was met andere woorden het moment bij uitstek om dit advies eens uit te testen. En ja, het aroma van bergamot is inderdaad fris en opwekkend. Wanneer het mijn neus binnendringt doet het me denken aan een zuiders zonnetje.

De geur is werkelijk heerlijk en even voel ik me waarachtig wat vrolijker. Het is net op dat ogenblik dat me een idee te binnen schiet. Wat als ik nu iets zou schrijven over het therapeutisch effect van daglicht en de link tussen licht en een ‘healing evironment’?

Tegenwoordig is de term ‘healing environment’ een hot issue. Het spijtige is echter dat men vaak niet weet wat de term precies inhoudt. Daardoor wordt hij te pas en te onpas op een holle, inhoudsloze manier gebruikt. Toch is het niet mijn bedoeling om in dit artikel van naaldje tot draadje aan jullie uit te leggen wat een healing environment hoort te zijn. Wat ik wel wil meegeven is dat – het woord zegt het zelf al – een healing environment slaat op het feit dat onze omgeving, mits goed ingericht, therapeutisch en helend kan werken. Vandaar de grote interesse voor dit begrip vanuit ziekenhuizen en andere instellingen waar mensen naartoe komen om te genezen.

De idee van een omgeving als helende factor is overigens niet nieuw, men is met dit gedachtengoed reeds lang geleden vertrouwd geraakt. Denk bijvoorbeeld maar aan de iconische Britse zuster Florence Nightingale. Zij promootte in haar tijd al het belang van natuurlijk daglicht, frisse lucht, stilte of lawaaireductie en toegang tot natuur en tuinen voor het herstel van haar patiënten. En weet je wat, Nightingale sloeg de nagel op de kop, want ze had het meteen over vier onmiskenbare onderdelen of elementen waaruit een ‘healing environment’ volgens de hedendaagse literatuur zou moeten bestaan.  Met andere woorden de idee van een helende omgeving is niets nieuws, het is gewoon iets dat terug is van weggeweest.

Terug naar Florence Nightingale of ‘The Lady with the Lamp’ zoals ze ook weleens werd genoemd; je ziet dat zij reeds in de 19^de eeuw inzag dat licht een onmisbaar ingrediënt is van een helende of therapeutische omgeving. Wel, het is over dat inzicht van haar, met name dat licht helend kan werken, dat dit artikel zal gaan. We zullen samen bekijken waarom licht belangrijk voor ons is, welke soorten licht er bestaan en welk effect ze op ons uitoefenen, welke tips we kunnen meegeven wat betreft licht en ga zo maar door. Hopelijk kan ik jullie er zo van overtuigen dat voldoende natuurlijk daglicht een onmisbaar element zou moeten zijn van elk type van helende omgeving. Zin om meer te lezen? Klik dan op deze link

Kunnen we deze vraag deftig beantwoorden ten tijde van coronahysterie, klimaatscepsis en polarisatie; een periode waarin onze maatschappij en vele mensen die we hoog achten soms alle ratio lijken te zijn verloren?

Of we nog natuur zijn is nochtans een hedendaags gespreksonderwerp onder natuurvorsers. Dat is logisch, ook al kijken we niet allemaal door dezelfde bril, wij natuurvorsers zien wel stuk voor stuk dat de mens niet langer kiest voor de natuur, maar wil evolueren naar iets nieuws. Is dat half mens, half computer of machine? Er wordt alleszins gewag gemaakt van de transhumane mens; een mens die tot doel heeft de bestaande biologische en natuurlijke grenzen te doorbreken. Dat staat wars op ons respect voor het evolutionaire zelf en duidt op een wantrouwen in onszelf als natuurlijke soort. Uiteraard is dit zeer verontrustend; de mens die zichzelf in vraag stelt.

Vandaag is er meer vertrouwen in de wetenschap en de vooruitgang dan dat er is in het menselijk lichaam zelf. Vreemd, want het is overduidelijk dat de mechanismes van het evolutionaire lichaam de wetenschap tot nog toe met verve overtreffen.

Lees verder.

Kinderen zijn nieuwsgierig, ze hebben nog fantasie te over. Een icoon van kinderlijke fantasie en nieuwsgierigheid is het alombekende verhaal van Alice in Wonderland.

Wow, nostalgie, één van de grijs gedraaide lievelings lp’s uit mijn jeugd en daarom een van de redenen waarom ik mijn jongste dochter de naam Alice gaf. Goed, want ik ben aan het afdwalen. Wat ik met ‘Alice’ wil zeggen is dat ik het spijtig vind dat we als volwassenen nog zo weinig gebruik maken van onze kinderlijke nieuwsgierigheid en fantasie. Spijtig als je bedenkt dat je daardoor minder goed ‘kijkt’ en zo heel wat leuke dingen mist.

Er is namelijk een verschil tussen ‘zien’ en ‘kijken’. Hoe leg ik dit het beste aan jullie uit? Wel, voor diegenen die een trap in huis hebben. Weten jullie hoeveel treden deze trap eigenlijk telt? Waarschijnlijk niet. Dit komt omdat je misschien tien keer op een dag de trap op en af gaat en de trap dus wel ziet, maar de trap niet bewust bekijkt of waarneemt.  Je ziet zonder te zien. Dit gaat zo bij vele dingen.

Door onder andere een gebrek aan kinderlijke nieuwsgierigheid ga je minder bewust de wereld om je heen bekijken. Je denkt dat je alles al kent en alles al weet. Hierdoor zal je eerder onbewust de dingen waarnemen en ze ‘zien’ maar ze niet bewust ‘bekijken’. Zonde, want zo ga je minder connecteren met je omgeving en laat je vaak heel wat moois en interessants aan je neus voorbij gaan. Daarom pleit ik ervoor om af en toe wat meer met de ogen van Alice in Wonderland naar de wereld om je heen te kijken, inclusief naar de natuur. Doe je dit dan zal je zien dat je contact met de natuur intenser wordt en dat er heel wat nieuwe, spannende dingen te ontdekken vallen. Je hoeft tenslotte niet naar het andere eind van de wereld te reizen om nieuwe dingen te ontdekken! Vlakbij huis is er vaak nog evengoed veel onontgonnen gebied.

Wat ik wil zeggen is: ga af en toe eens terug naar je kindertijd en wees je bewust van de verwondering waarmee deze tijd gepaard ging. Denk aan één van de eerste woorden die je als kleine ukkepuk leerde, KIJK en doe dit vervolgens met de open verwonderde blik van een kind.

Hoe kan je dit concreet toepassen? Wel, trek bijvoorbeeld eens de natuur in en doe alsof je een ruimtewezen bent dat net met zijn ruimtetuig in het bos is geland en bijgevolg voor de eerste keer voet op de planeet aarde zet. Je ziet voor het eerst de eigenaardige bleke bollen die paddestoelen heten, je ziet lange bruine stokken met een groene kruin, je voelt een korrelige substantie onder je voeten… Kijk, voel, hoor, ruik, spring, dans en wees verwonderd. Je zal merken dat je tripje buiten heel wat intenser wordt, waardoor de kans van een positief effect van natuur op je gezondheid alleen maar toeneemt.

‘Niet weten’ is belangrijk om met ‘nieuwe ogen’ te kijken en zo nieuwe dingen te ontdekken. Gewoonte is dodelijk. Je ‘ziet’ dan niet meer, maar gaat op automatische piloot. Vandaar zou ik nog het volgende willen meegeven; wandel eens achterwaarts, doe je dagelijkse wandeling in omgekeerde richting, kies een pad dat je niet kent…

Een mens is een gewoontedier en kiest vaak dezelfde plek aan tafel, dezelfde route naar het werk, hetzelfde eten als ontbijt. Voer verandering in, zo zie je nieuwe dingen, blijf je alerter, zie je veel meer, word je beleving van je omgeving dieper. Wandel bijvoorbeeld aan de andere kant van de straat, op een ander moment van de dag (’s avonds in plaats van ’s ochtends of omgekeerd) en zie de verschillen.

Kom uit je comfortzone om nieuwe dingen te ontdekken, ervaringen op te doen en kansen te creëren. Loop op een andere manier door het bos (op handen en voeten, zijwaarts, blootvoets…), gebruik een ander verplaatsingsmiddel (een fiets in plaats van te voet of omgekeerd), neem andere mensen mee of ga juist eens alleen…

Laat het gewoon op je af komen, plan je route niet en zie, zoals de bekende filosoof en fervent wandelaar Henry Thoureau, waar je uitkomt.  Houd eventueel een route in gedachte, maar laat ruimte voor improvisatie. Laat je voeten je de weg wijzen, kies het pad dat je het meest aantrekt, blijf af en toe staan om alles in je op te nemen, te betasten, te bekijken, te beluisteren, te besnuffelen, te observeren. Geef je over aan het moment, de ervaring  van het hier en nu door je bijvoorbeeld bewust te worden van elke stap die je zet, de temperatuur en de wind op je huid, het spel van licht en schaduw in de bomen, de geuren die je neus binnenstromen, de klanken. Ga van de bekende paden af en zoek kleine weggetjes en open ruimtes. Door geen plan te hebben en van de betreden paden af te gaan, ga je sneller je neus of je intuïtie achterna en zal je sneller nieuwe dingen ontdekken. Net zoals Alice in Wonderland of de ruimtereizigers uit onze kindertijd zouden doen. En denk er tenslotte aan: wil je de band met jouw omgeving en met de natuur verdiepen, ga dan wat meer kijken in plaats van zien. Ken jij ondertussen trouwens al het aantal treden van die spreekwoordelijke trap?

Build-back-better: heeft natuur straks een plaats in dit model?

Build-back-better, die slogan klinkt je wellicht bekend in de oren. Het valt daarbij op dat niet iedereen hieronder hetzelfde verstaat. Al is er een wikipedia versie en uitleg, build-back-better blijft voorlopig een hol concept.

Of natuur thuishoort in het toekomstige build-back-better-model en of dat dan cultuurlijk – vooral onder strikt beheer – of eerder natuurlijk – vrij en ongedwongen – zal zijn dat weten we immers niet. Dit is voorlopig een goed bewaard geheim.

Toch is het van tel te weten welke rol er op termijn is weggelegd voor moedertje natuur. Staat zij morgen nog steeds ten dienste van de mens, wordt ze straks zelf gepamperd of zien ‘we’ het in het build-back-better model anders? Op dit moment spreekt de elite van een vierde industriële revolutie, inclusief groene economie. Wie doet er dan zijn voordeel met natuur, de industriëlen, jan met de pet, beide partijen? Zo veel vragen en geen antwoorden, slechts onduidelijkheden.

Onze maatschappij vraagt naar en heeft recht op verheldering. Heel wat mensen offeren vandaag reeds zeer veel op. Misschien is opofferen niet het juiste woord, ze stemmen in met… ze denken, hopen en geloven dat ze bijdragen aan: een betere toekomst, een beter klimaat, kansen voor de toekomstige generaties.

Zelf ben ik dankbaar voor dat engagement, dankbaar dat ik hieraan deel mag nemen, dankbaar dat heel wat medemensen bereid zijn zich altruïstisch op te stellen en op een geheel andere manier gaan leven. Het is uiteraard mooi meegenomen dat de opportuniteit in ons streven naar meer duurzaamheid op dit moment reeds een verantwoorde keuze blijkt te zijn. Respect voor natuur = respect voor basale menselijke waarden en normen. Hieruit ontspruit, als straks alles goed loopt, vanzelf een waardevol menselijk leven temidden van natuur.

Lees verder.

Zoals jullie wellicht al is opgevallen ben ik vanuit mijn vakgebied, de omgevingspsychologie, bijzonder geïnteresseerd in alles wat te maken heeft met de link tussen natuur en onze gezondheid. Vandaar dat me in de plaatselijke bib een boek van de Deense onderzoekster Susanna Soberg in het oog sprong met de titel ‘Winterzwemmen. Zwemmen in natuurwater voor een gezonder en gelukkiger leven.’

Ik nam het boek mee naar huis, begon er op een snikhete zomerdag in te lezen en had instant goesting om het uit te proberen.

Toen ik halverwege was kreeg mijn man te horen dat er iets mis was met zijn immuniteit en daardoor mogelijks met zijn bloedvaten en zijn gewrichten; dit ten gevolge van zijn eerste anti-corona-injectie. Misschien kon het boek dat ik aan het lezen was hem wel een stukje verder helpen? Ik vorderde in het boek en las daarom met nog meer nieuwsgierigheid als tevoren over de gezondheidsvoordelen van winterzwemmen. En wat bleek; wel, de voordelen die Soberg in haar boek beschreef hadden onder andere te maken met bloedvaten, gewrichten en immuniteit. Het leek wel alsof winterzwemmen de activiteit bij uitstek was voor mensen met problemen zoals mij man. Dat zette me ertoe aan om de kennis uit dit boek kort met jullie te delen, want wellicht is hij niet de enige op de planeet die op dit moment kampt met gezondheidsklachten waarvoor winterzwemmen enig soelaas kan bieden. Als je daarnaast weet dat de herfst een uitgelezen periode is om je lichaam geleidelijk aan het koude water te laten wennen en jezelf zo op een niet al te bruuske manier in het avontuur van winterzwemmen te storten, dan is het nu een geschikt moment om jullie voor dit avontuur warm te maken.

Dus zijn jullie klaar voor een overzichtje met datgene wat ik geleerd heb van de Denen over winterzwemmen? Ik ben alvast benieuwd of jullie na het lezen ervan voldoende overtuigd zijn om jullie de komende winter in het ijskoude water onder te dompelen.

Lees het artikel verder via deze link!

Voor deze tekst liet ik mij inspireren door de Japanse zenmonnik en tuinarchitect Shunmyo Masuno. Hij schreef over hoe je gelukkiger wordt door via zen de kunst van het eenvoudig leven onder de knie te krijgen. De natuur maakt zowel onderdeel uit van zen, van tuinen als van een eenvoudiger leven. Kortom drie zaken waar Masuno gepassioneerd door is. Niet onlogisch dus dat de natuur constant terugkomt in zijn werk.

Geïnteresseerd naar datgene wat ik van Masuno leerde, aangevuld met enkele van mijn eigen inzichten en tips om je leven te verrijken. Lees dan verder via deze link. Misschien kan je er wel iets van opsteken?

Bloemen zouden weleens een soort van groene gelukspil kunnen zijn.

Bloemen zijn al sinds de oudheid alomtegenwoordig in onze maatschappij. Zo staat een bloem symbool voor onschuld of erotiek en is een boeket bloemen een universele manier om te zeggen ik zie je graag, sorry, dankjewel. Daarnaast maken bloemen deel uit van kunst, mode, cultuur en rituelen zoals een huwelijk of een begrafenis. Maar wat als bloemen iets meer zijn dan een symbool, een boodschapper of iets moois om naar te kijken? Wat als een bosje bloemen iets zou kunnen betekenen voor onze gezondheid? Sara Adriaensen, master in de psychologie, wijdt je in in de wondere wereld van bloemen en laat ons zien dat bloemen misschien weleens een soort van groene instant gelukspil zouden kunnen zijn. Magisch toch die flower power!

Klik hier voor het ganse artikel en de Floraliën Talk over dit onderwerp.

In een tuin gaan we niet enkel ziekte en somberheid tegen. Zelfs onze menselijke cellen blijven er jonger en gezonder.

Wat als tuinen een anti-aging effect op ons zouden kunnen uitoefenen? Zou dat geen fantastisch nieuws zijn? Tuin- en landschapsarchitect Pepijn Verheyen, gekend voor de inrichting van optimale helende omgevingen, geeft enkele geheimen prijs. Tuinen staan reeds lang in de geschiedenis bekend om hun helende eigenschappen. Recent wordt dat wat we al eeuwen instinctief aanvoelen door een indrukwekkend aantal onderzoeken bevestigd: natuur en dus ook tuinen zijn goed voor onze gezondheid. Tuinen reduceren stress, geven energie, boosten onze immuniteit, verbeteren onze concentratie en onze stemming en ga zo maar door. Maar wat als tuinen ook het verouderingsproces zouden afremmen?  

Klik hier voor het ganse artikel en de Floraliën Talk over dit onderwerp

Enkele aprilse grillen. Stof tot nadenken? Stellen we ons wel vaak genoeg de vraag waarom er zo veel verschillen zijn tussen de mens en de rest van de natuur.

Wat als natuur net als ons haar zin zou doen, ondanks opgelegde maatregelen?

gezonde natuur is vrije natuur

Wat als natuur zou bepalen wie waar mocht komen? Dat zou niet uitsluitend het recht zijn van de mens.

natuur die goed is voor de mens is toegankelijke gezonde natuur

Wat als natuur zou mogen groeien, ook over een gracht. Een natuurgebied is toch geen tuin?

gezonde natuur bestaat niet bij gratie van de mens

Wat als natuur zou streven naar efficiëntie, niet naar verspilling. Grazers gooien hun voedsel toch niet aan de kant?

gezonde natuur is een efficiënt symbiotisch ecosysteem

Wat als natuur zou mogen groeien en planten niet bij duizenden omwille van soort of ras worden afgeslacht.

gezonde natuur discrimineert niet, alle organismen trachten er samen te werken en streven er in verscheidenheid naar harmonie

Diverse sprekers werden voor de Floraliën Talks uitgenodigd om in maximaal 20 minuten “de presentatie van hun leven” te geven over hun gebied van expertise, over een gepassioneerd tuinen of planten project/onderwerp, of een innovatie, gezondheid, biodiversiteit of klimaat-plantenfeitje waarvan zij vinden dat het een idee is dat verspreid moet worden. 

Graag geven we mee dat twee experten van Natuur & Mens meewerkten aan de Floraliën Talks voor de Dag van de gezondheid. De Dag van de gezondheid ging door op vrijdag 7 mei. Beide onderwerpen staan, wat dacht je anders, in het teken van natuur en gezondheid.

Flower Power: De helende kracht van bloemen

Sara Adriaensen

De tuin en het anti-aging effect ervan

Pepijn Verheyen

Meer info over alle Floraliën Talks die in het teken stonden van De Groene Zesdaagse vind je hier.